Op 5 oktober 2022 heeft het Expertteam Energiesysteem 2050, onder leiding van Pieter Boot, Bernard ter Haar en Annelies Huijgen, een rondetafelgesprek met een aantal deskundigen gevoerd over de gebouwde omgeving en het energiesysteem.

In het rondetafelgesprek zijn een aantal vraagstukken besproken en conclusies getrokken:

• Klimaatverandering zorgt ervoor dat we het perspectief van verkoeling mee moeten nemen. Is voor collectieve infra belangrijk omdat het verkoeling nu niet meeneemt (elektra).
• Hoe zorg je dat hybride warmtepompen de gemeentelijke warmteplannen niet in de wielen rijden?
• Je moet je infra flexibel houden want je weet nog niet hoe het er precies uit gaat zien over 15 jaar.
• Je hebt momenteel te weinig continuïteit in de warmtemarkt, dus er is weinig animo bij aannemers om daarop in te gaan zetten. We moeten gaan werken aan een kritische massa om de markt op gang te brengen.
• Gemeentes hebben onvoldoende kennis om concrete warmtetransitievisies te maken, op het moment dat het wel concreet is dan heb je de kans dat er helemaal geen capaciteit (handjes en materialen) is om het voor elkaar te krijgen. Ook kennis en kunde ontbreekt nog.
• Voordat er concrete plannen zijn kan alvast massa gemaakt worden met de koplopende burgers die wat willen en die aanvraag bundelen.
• Over gedemocratiseerd, iedereen moet ergens een plasje over kunnen doen, moeten we af en toe niet meer durven doordrukken? Burger goed betrekken want die komt achter de voordeur, maar als 70% het ermee eens is dan het wel door gaan voeren.
• Uit onderzoek blijkt dat dwang ervoor zorgt dat warmtenetten duurder worden en meer weerstand wordt gecreëerd. In Denemarken en Duitsland worden warmtenetten al aangelegd bij 50% van de klanten, want het aanbod is zo aantrekkelijk dat de rest toch wel komt wanneer het er ligt.
• Mensen moeten de vrijheid houden over wat ze gaan doen, maar gas mag geen optie meer zijn.
• Reden waarom in Nederland niet anticipatief in warmtenetten worden geïnvesteerd is dat er nog concurrentie is qua technologie (klanten kunnen ook massaal op all-electric) en concurrentie van andere warmtebedrijven (waardoor er een houdgreep is waarbij niks gebeurd).
• 60% van de woningen zijn al LT-ready. Wordt nu veel te veel gefocust op MT-warmtenetten (met 40% meer verlies in het net) omdat warmtebedrijven niet integraal kijken. Integraal kijken warmtenet en woning, maar ook integraal energiedragers, en warmte + koude. Plus vooruit kijken, net aanleggen op basis van eindsituatie en dat woningen zich daarop aan moeten passen, i.p.v. MT-net in stand houden voor de enkele huishoudens die niet mee willen/kunnen. Indien MT-netten nog wel aangelegd worden, dan wel zo doen dat er later in temperatuur gezakt kan worden.
• Er wordt momenteel niet integraal gestuurd/gestimuleerd, want nu worden productie, isolatie en opslag apart gestimuleerd, i.p.v. integraal zoals energy hubs.
• Isoleren tot een bepaald niveau is ‘no regret’ omdat alle huizen dan uiteindelijk op lage temperatuur kunnen. Is ook beter qua warmtetarieven.
• Er moet in de ‘pijplijn’ geïnvesteerd worden zodat er een constantere stroom van opdrachten komt waardoor de markt op kan komt. Dat kan het beste ontstaan door gemeentes de lead te geven omdat die met elkaar hier afspraken over kunnen maken, private partijen houden de kaarten voor de borst.
• Er moet steeds meer opgeslagen worden, er is een goede rationale voor warmtenetten vanuit dat perspectief.
• Er is geen prikkel om de ‘silo’s’ bij elkaar te brengen, een nieuwe wijk, elektra, gas, warmte, etc. worden allemaal los van elkaar ontwikkeld. Je ziet ook dat door het integraal te bekijken/ontwikkelen er opeens prikkels ontstaan om bijv. wel een windmolen en/of zonnepanelen te investeren, maar bijvoorbeeld ook voor opslag.
• Utiliteitsbouw heeft veelal veel mogelijkheden om energieneutraal of zelfs positief te worden, biedt ook oplossingen voor netcongestieproblematiek.
• Virtueel GDS (energy hub/energiegemeenschap) is heel kansrijke manier om capaciteit op het veel beter te benutten. Is wel een goede governance structuur nodig die interne regulering organiseert. Wel algemene normering nodig om een maatschappelijk gewenste situatie te krijgen. Bijv. open lidmaatschap en zeggenschap niet afhankelijk van investeringen, dit zijn dan coöperaties.
• We moeten niet blindstaren op kosten, die neiging hebben we bij energie, je moet ook kijken naar baten, zo wordt vastgoed en grond veel meer waard als de energiehuishouding goed op orde is. Als de energiehuishouding publiek georganiseerd is dan heb je veel goedkopere energie.
• SDE++ blijft nodig voor onrendabele top bij de warmtetransitie in wijken, dan moet opwek wel goed gekoppeld zijn aan vraag.
• Beleidslijn voor warmtetransitie: verduurzaming warmtebron, comfort, kosten drukken en schaal.
• Goed verhaal voor burgers nodig waarom we het doen, met verhaal ook over hoe ze er persoonlijk beter van worden en dat ze ontzorgd worden indien ze dat willen. Vraagt er ook om dat warmtetransitie in de wijk goed gekoppeld wordt aan verbetering van de wijk (leefbaarheid). Duidelijker verhaal nodig vanuit overheden, want bewoners weten ook niet waar ze aan toe zijn en maken daardoor nu al (verkeerde) beslissingen.
• Energieneutraliteit is alleen maar zinvol als je het in ruimte en tijd helemaal weet te balanceren.
• PBL geeft aan dat het goedkoopste groen gas is, maar vraag is helemaal of dat wel beschikbaar komt, tegen welke kosten en of we afhankelijk willen zijn van de landen waar dat dan vandaan komt.
• Het kan behulpzaam zijn als het Rijk aan gaat geven dat bij welk type wijk, welke type warmteoplossing past. Bijv. bij x% dichtheid een warmtenet.

Het Expertteam Energiesysteem neemt de input uit dit en de andere rondetafelgesprekken mee in zijn schets van het toekomstige energiesysteem. De minister van Klimaat en Energie gebruikt deze schets vervolgens voor het plan dat hij volgend jaar presenteert aan de Tweede Kamer.